การเป็นเชลยศึก ของ ชัยชาญ หาญนาวี

วันที่ 21 พฤษภาคม พ.ศ. 2508 เป็นวันหยุดที่เปลี่ยนแปลงชีวิตของชัยชาญไปอย่างถาวร มีนักบินอเมริกันกลุ่ม แอร์อเมริกา ชวนไปเป็น สปอตเตอร์ เดินทางโดยเครื่องบินจากเชียงลมไปส่งเสบียงตามฐานในลาว ปรากฏว่าถูกยิงจนเครื่องบินตก ทหารในเครื่องเสียชีวิตเกือบหมด เหลือเพียงชัยชาญกับนักบิน แม้พยายามหลบหนีแต่สุดท้ายก็ถูกจับได้

ค่ายเดียนเบียนฟู

หลังเป็นเชลยศึกที่ค่ายเดียนเบียนฟู ชัยชาญถูกซ้อมอย่างหนัก ความทารุณและโหดร้าย รวมทั้งสภาพจิตใจภายใต้ภาวะกดดันเช่นนั้น เขาผ่านมันมาได้ด้วยจิตใจอันเด็ดเดี่ยว ด้วยเกียรติของชายชาติทหาร ความกตัญญูต่อแผ่นดินเกิดเป็นที่รักยิ่ง ท่านถูกจับใส่ขื่อคาอยู่นานถึง 2 ปี 10 เดือน ต้องนอนแช่ขี้แช่เยี่ยวของตัวเอง ได้อาบน้ำเดือนละครั้ง ไม่ได้พูดไม่ได้คุยกับใครเป็นเวลาถึง 5 ปีเนื่องจากถูกขังเดี่ยว และสุดท้ายต้องถูกเข้าห้องมืดอีก 6 เดือน

ค่ายฮัวโล

หลังจากนั้นถูกส่งไปค่ายที่ในฮานอย ไปอยู่ที่นั่น 1 ปีก็ได้รับหน้าที่เป็นคนทำความสะอาด จึงทำให้ได้พบปะเชลยศึกคนอื่น จนไปเจอเชลยนักบินเวียดนามใต้ ทีแรกก็พูดกันไม่รู้เรื่องต้องใช้ภาษามือกัน จนกระทั่งท่านเรียนรู้ภาษาได้บ้าง นายทหารเวียดนามก็ให้ท่านช่วยแอบลักลอบส่งกระดาษรหัสลับติดต่อกับเชลยศึกคนอื่น ๆ ซึ่งส่วนมากก็เป็นทหารอเมริกัน จนในที่สุดนายทหารเวียดนามก็สอน แตะโค้ด ให้กับชัยชาญ และก็พยายามศึกษาภาษาอังกฤษจนใช้สื่อสารได้ การกระทำของชัยชาญเสี่ยงต่อชีวิตมากเพราะถ้าโดนจับได้ตายสถานเดียว ชัยชาญขโมยกระดาษดินสอให้กับเชลยศึก แม้กระทั่งลักลอบแบ่งอาหารให้เชลยคนอื่นที่แย่กว่าท่าน จนรัฐบาลอเมริกาเจรจากับเวียดนามเหนือ เรื่องให้ปล่อยตัวเชลยศึกจากค่ายฮัวโล การเจรจาเป็นผลสำเร็จ เวียดนามเหนือปล่อยเชลยศึกกลับบ้าน แต่ชัยชาญยังไม่ได้รับการปล่อยตัว

ค่ายเฝอเยน

ชัยชาญถูกส่งไปที่ เฝอเยน ซึ่งมีเชลยศึกทหารไทยอยู่ 216 นาย ในระหว่างที่อยู่ที่นั่นถูกทรมานทารุณหนัก เพราะเวียดนามเหนือต้องการให้ท่านเกลี้ยกล่อมเชลยศึกไทยให้เป็นคอมมิวนิสต์ แต่ท่านไม่ยอม